"Ο Χριστός Ξανασταυρώνεται" του Νίκου Καζαντζάκη

Ε, λοιπόν, μπορεί να πιστεύω γενικά πολύ στο Θεό, να παίζει σημαντικό ρόλο στη ζωή μου, να είναι μέρος της καθημερινότητάς μου, αλλά ποτέ μου δεν είχα διαβάσει ένα τόσο χριστιανικό βιβλίο όσο αυτό (εδώ που τα λέμε γενικά δεν έχω διαβάσει και κανένα χριστιανικό βιβλίο...). Άκουγα από μικρή συγκεχυμένα πράγματα για τον συγγραφέα, ένα από τα σημαντικότερα πρόσωπα της ελληνικής λογοτεχνίας, αλλά δεν είχα καταλάβει ποτέ αν ήταν στην πραγματικότητα πιστός, άπιστος, αν είχε δική του φιλοσοφία για τα πράγματα, αν ήταν κάποιου είδους αιρετικός (όσο κι αν δε μου αρέσει αυτή η λέξη) μα δεν μπορείς ποτέ στ' αλήθεια να κρίνεις κάποιον αν δεν δοκιμάσεις να ακούσεις και τη δική του φωνή, κρίνοντας απλά και μόνο από αυτά που ακούς από εδώ κι από εκεί.

Η ιστορία μας διαδραματίζεται στη Λυκόβρυση, ένα τουρκοκρατούμενο χωριό, που όμως δεν του λείπει τίποτα. Τα 'χουν καλά με τον Αγά τους κι αυτός δεν τους πειράζει όσο κάθονται ήσυχοι. Οι κάτοικοι του χωριού έχουν το έθιμο κάθε επτά χρόνια να κάνουν αναπαράσταση των Παθών, και για το λόγο αυτό επιλέγουν ανάμεσα στους χωρικούς κάποια άτομα για να αναπαραστήσουν μερικούς μαθητές, τη Μαγδαληνή και τον Χριστό. Για τον ρόλο αυτό του τελευταίου, επιλέγουν έναν ήσυχο και τίμιο βοσκό, τον Μανολιό. Μια επιλογή που θα αλλάξει ριζικά τις ζωές όλων τους. Ο Μανολιός το βλέπει σαν μήνυμα να αλλάξει τρόπο ζωής και να μοιάσει πραγματικά του Χριστού, κάτι που όμως θα συνταράξει συθέμελα την υποκριτική ηρεμία και φαινομενική χριστότητα των προεστών και των αρχόντων της περιοχής. Ιδίως όταν θα έρθουν στα μέρη τους διωγμένοι χριστιανοί από κάποιο γειτονικό χωριό που κατέστρεψε ολοσχερώς ο Τούρκος, κι ενώ οι πλούσιοι της Λυκόβρυσης θα στρέψουν το βλέμμα από την άλλη, ο Μανολιός θα πάρει μεγάλες αποφάσεις για τον εαυτό του, θα φτάσει ως το σημείο της υπέρτατης θυσίας, μόνο και μόνο για να σώσει τον συνάνθρωπό του που τον έχει ανάγκη.

"Αυτό θα πει άνθρωπος: να πονάς, ν’ αδικιέσαι, να παλεύεις και να μην το βάνεις κάτω!"

Ο Καζαντζάκης στο βιβλίο του αυτό φιλοσοφεί βαθύτατα και δείχνει πως πραγματικά έχει ερευνήσει τη Γραφή, πιθανόν όχι μόνο για να γράψει ένα ακόμα μυθιστόρημα αλλά και γιατί φαίνεται πως τον ενδιαφέρει και πως ασπάζεται τη διδασκαλία του Χριστού. Η γραφή του φανερώνει πως αντιλαμβάνεται τα νοήματα του χριστιανισμού, εκείνα τα νοήματα που μιλούν για πραγματική, αγνή και ειλικρινή αγάπη, δίχως συμφέροντα, για αδελφοσύνη, ελευθερία και πραγματική πίστη στο Θεό. Δε φοβάται να φέρει απέναντι από τον φιλήσυχο και χαρισματικό Μανολιό την ίδια την εκκλησία, με τα στέμματα και τα σκήπτρα, τα χρυσά και τα πολύτιμα πετράδια της, δε διστάζει στιγμή να δείξει το πραγματικό πρόσωπο κάποιων ιερωμένων που μπροστά στη θέση τους και τον παχυλό μισθό τους είναι ικανοί να θυσιάσουν και την ίδια τους την ψυχή. Ίσως γι' αυτό να τον πολέμησαν, ίσως να τους πείραξε αυτό του το ηχηρό χαστούκι στην τυφλή υπακοή σε ένα άτομο απλά και μόνο επειδή είναι από ανθρώπους διορισμένο ως στόμα του Θεού στη γη. 

Σε καμία περίπτωση δεν είμαι προσωπικά, ούτε και θεωρώ πως ήταν ο ίδιος ο Καζαντζάκης τόσο κατά της εκκλησίας. Σαφώς και στο χώρο αυτό, όπως και όπου αλλού υπάρχουν άνθρωποι, χρήμα κι εξουσία, υπάρχει διαφθορά. Αυτό, όμως, δε σημαίνει πως δεν υπάρχουν άνθρωποι πραγματικά άξιοι, που πιστεύουν ειλικρινά και το λέει η ψυχούλα τους. Αγαπώ τις εκκλησίες μας, δεν απορρίπτω τις παραδόσεις και τα έθιμά μας, τιμώ τα μυστήριά μας, μα για μένα πολύ πιο σημαντική είναι η ουσία. Η ουσία της διδασκαλίας του Χριστού. Με ενδιαφέρει να καταλάβω στην πράξη τι ακριβώς δίδαξε, τι ακριβώς ζητάει από τον άνθρωπο και για ποιο λόγο. Με ενδιαφέρει να είμαι κοντά του, αν είμαι κοντά του, επειδή εγώ το επέλεξα και όχι επειδή μου το είπε κάποιος ανώτερος από μένα και πρέπει απλά να τον υπακούσω. Αυτά και ακόμη πιο βαθιά νοήματα θα βρει κανείς στο βιβλίο του Καζαντζάκη, το οποίο από την πρώτη ως την τελευταία αράδα σε κάνει να αναλογίζεσαι πως όντως είναι αλήθεια, και πως αν σήμερα ερχόταν ξανά ο Χριστός στη γη πάλι από την αρχή θα τον σταύρωναν. Πάλι από την αρχή θα τα έριχναν όλα επάνω του, θα τον έκριναν υπεύθυνο για όλα τα κακά του κόσμου. Γιατί μέσα από την ησυχία του, μέσα από τους λόγους του που θέλουν να μας ξυπνήσουν, θα χαλούσε η ηρεμία τους, η ήσυχη στέρεη ζωή τόσο πολλών που στηρίζονται τυφλά πάνω σε πύργους από σκόνη. Από πράγματα υλικά που μέσα σε λίγες στιγμές μπορούν να χαθούν και θησαυρίζουν σε πλούτο επίγειο που σήμερα τον έχεις και αύριο τον χάνεις.

"Θα βρούμε, εκεί που πάμε, το Θεό. Και θα τον βρούμε, όχι όπως τον παριστάνουν όσοι δεν τον είδαν ποτέ τους, ένα ροδομάγουλο γέρο, που κάθεται μακάρια σε πουπουλένια σύννεφα και προστάζει. Μα σα μικρή φωνή που τινάζεται από τα σωθικά μας και σηκώνει πόλεμο."

Θα πρότεινα αυτό το βιβλίο σε κάθε έναν που έχει πνευματικές αναζητήσεις, σε κάθε Χριστιανό, για να δει πως η θρησκεία μας δεν είναι μόνο στα λόγια και στις παραδόσεις, κάθε Χριστούγεννα να φέρνουμε τον Χριστό στον κόσμο και κάθε Πάσχα να τον σταυρώνουμε, αλλά πολύ περισσότερο είναι ένας τρόπος ζωής, μέσα από πράξεις και ενέργειες στην καθημερινότητά μας, μέσα από έναν δύσκολο αγώνα ενάντια στο βόλεμα και σ' οτιδήποτε μας σκοτώνει. Θα το πρότεινα ακόμα και σε απίστους, γιατί περιλαμβάνει πολύ όμορφα μηνύματα και σε φέρνει πιο κοντά στον άνθρωπο Ιησού, εκείνον που μπορούμε να πλησιάσουμε, εκείνον που ίσως ακόμα και να μπορούσαμε να μοιάσουμε.

Το αριστούργημα του Καζαντζάκη έχει μεταφερθεί στον κινηματογράφο από τον Αμερικανό σκηνοθέτη Ζυλ Ντασέν το 1957 με αλλαγμένο τίτλο "Εκείνος που έπρεπε να πεθάνει", στα γαλλικά. Τα γυρίσματα της ταινίας έγιναν σε συνεργασία με τον συγγραφέα και ανάμεσα στους πρωταγωνιστές θα βρούμε και την δικιά μας Μελίνα Μερκούρη. Μπορείτε να δείτε ολόκληρη την ταινία με ελληνικούς υπότιτλους εδώ: 

Έπειτα μεταφέρθηκε και στην κρατική τηλεόραση σαν σειρά, σε σκηνοθεσία Βασίλη Γεωργιάδη, την περίοδο 1975-76. Μπορείτε να δείτε το πρώτο επεισόδιο εδώ:

Αξίζει να σημειωθεί πως αρχικά η ταινία απαγορεύτηκε στη χώρα μας, ενώ όταν τελικά παιζόταν η σειρά ξεπερνούσε το 80% σε τηλεθέαση.